Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işçinin işverene karşı hizmet akdi ile bağlı olarak çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdemin karşılığı olarak, iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işveren tarafından işçiye ödenen bir tazminattır. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde geçirdiği süre boyunca işverene sağladığı katkının ve işverenin elde ettiği kazancın bir karşılığı olarak kabul edilir.
Kıdem Tazminatının Amacı
Kıdem tazminatının amacı, işçinin işyerinde geçirdiği süre boyunca işverene sağladığı katkının karşılığını almasını sağlamaktır. Ayrıca, işçinin işyerinde geçirdiği süre boyunca işverenin elde ettiği kazancın bir kısmının işçiye aktarılmasını sağlayarak, işçinin sosyal güvenliğini güçlendirmek ve işsizlik durumunda işçiye bir gelir desteği sağlamaktır.
Kıdem Tazminatının Hesaplanması
Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücrete, yol, yemek, sosyal yardım (eğitim, konut vs.) gibi haklar da ilave edilerek bulunan brüt ücret üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatının hesaplanması için kullanılan formül şu şekildedir:
Kıdem tazminatı = Son alınan brüt ücret * Çalışılan süre (yıl)
Örneğin, işçinin son aldığı brüt ücret 10.000 TL ve çalıştığı süre 5 yıl ise, işçinin kıdem tazminatı 50.000 TL olacaktır.
Kıdem Tazminatı Almanın Şartları
Kıdem tazminatı alabilmek için işçinin İş Kanunu’na tabi bir işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İşçinin iş sözleşmesi, işçinin haklı bir nedene dayanmadan işten çıkarılması, işverenin haklı bir nedene dayanmadan işçiyi işten çıkarması, işçinin emekli olması, işyerinin kapanması veya işçinin ölümü gibi nedenlerle sona ermiş olması halinde işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Kıdem Tazminatı Alamayanlar
Aşağıdaki durumlardaki işçiler kıdem tazminatı alamaz:
- İş Kanunu’na tabi olmayan işyerlerinde çalışan işçiler
- İş sözleşmesinin belirli süreli olması halinde, iş sözleşmesinin süresi dolmadan işçinin işveren tarafından işten çıkarılması
- İşçinin kendi isteğiyle iş sözleşmesini feshetmesi
- İşçinin işverenin rızası olmadan iş sözleşmesini feshetmesi
- İşçinin işverene karşı ağır bir kusuru bulunması
Kıdem Tazminatı Ödenmesi
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren en geç 20 iş günü içinde işveren tarafından işçiye ödenmesi gerekir. İşverenin bu süre içinde kıdem tazminatını ödememesi halinde işçi, işverene karşı icra takibi başlatabilir veya tazminatını dava yoluyla talep edebilir.
Kıdem Tazminatı ile İlgili Diğer Hususlar
- Kıdem tazminatı, işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İşçinin vergi ve sosyal güvenlik kesintilerine tabi tutulmamış ücreti kıdem tazminatı için dikkate alınır.
- Kıdem tazminatı, her tam yıl için işçiye en son aldığı brüt ücretin 30 günlük karşılığı olarak ödenir.
- Kıdem tazminatının üst sınırı, her yıl için en yüksek brüt asgari ücretin 30 günlük karşılığıdır.
- Kıdem tazminatı, işçinin işverene karşı ileri sürebileceği tek tazminat hakkı değildir. İşçinin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işverene karşı diğer tazminat hakları da doğabilir.
Kıdem Tazminatı ve İş Hukuku
Kıdem tazminatı, İş Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenmiştir. İş Kanunu’nun 14. maddesine göre, iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir nedene dayanmadan feshedilmesi halinde işçiye, işyerinde çalıştırdığı her tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
İş Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenen kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir nedene dayanmadan feshedilmesi halinde işçinin hak ettiği bir tazminattır. İşverenin haklı bir nedene dayanmadan işçiyi işten çıkarması halinde, işçinin kıdem tazminatı hakkı mutlaktır.